2025_GR_00125 - Verzoekschrift omtrent lokale verkiezingen en woonzorgcentra - Kennisname en goedkeuring antwoord - Goedkeuring

Decreet Lokaal Bestuur, artikel 304 § 2

Huishoudelijk reglement gemeenteraad, artikel 40

De heer Angelo Flederick diende bij mail van 19 januari 2025 een verzoekschrift in omtrent de lokale verkiezingen en woonzorgcentra. De heer Angelo Flederick verzoekt met name het volgende:

"Wij verzoeken de stad Oostende om in overleg te gaan met woonzorgcentra (WZC's) om te onderzoeken of het mogelijk is om bij de volgende lokale verkiezingen één of meerdere stembureaus te organiseren. Dit kan ervoor zorgen dat de buurt ruimere kennis maakt met het WZC en omgekeerd. Zorg ervoor dat bewoners van WZC's ook inspraak krijgen in het Oostendse beleid, en niet slechts om de 6 jaar."

Het College van Burgemeester en Schepenen keurde in zitting van 17 februari 2025 een antwoord goed, vanuit haar bevoegdheid tot het aanwijzen van de stemlokalen overeenkomstig het Lokaal en Provinciaal Kiesdecreet van 8 juli 2011 samen gelezen met art. 40, 2° van het huishoudelijk reglement van de Gemeenteraad. Dit antwoord werd bij brief van 20 februari 2025 aan de aanvrager bezorgd.

Bij mail van 23 februari 2025 wees de aanvrager, naast een aantal bijkomende opmerkingen, er op dat een onderdeel van zijn verzoekschrift niet werd beantwoord, nl. de zin "Zorg ervoor dat bewoners van WZC's ook inspraak krijgen in het Oostendse beleid, en niet om de 6 jaar". De aanvrager gaf aan dat dit onderdeel misschien niet zo duidelijk was omschreven in het verzoekschrift en dat concreet in het verzoekschrift gedoeld wordt op de manieren waarop de stad ook inspraak in het beleid voor bewoners die in wzc's wonen zal bevorderen in het lokale Oostendse beleid (bijvoorbeeld veranderingen in de woonomgeving in de nabije buurt van hun wzc, sociaal beleid,..). Deze laatste deelvraag werd door de bevoegde diensten inderdaad niet begrepen als een afzonderlijke vraag, maar meer kaderend binnen het algemene bestek van de vraag naar de verkiezingen. 

Naar aanleiding van de bijkomende verduidelijking door de aanvrager van zijn laatste deelvraag, waarbij deze deelvraag gemeenteraadsbevoegdheid betreft en het wenselijk is het verzoekschrift als één geheel te behandelen, heeft het College van Burgemeester en Schepenen in zitting van 3 maart 2025 zijn beslissing met nummer 2025_CBS_00856 van 17 februari 2025 aangepast in die zin dat het voorstel van antwoord, aangevuld met het antwoord op de laatste deelvraag en op de bijkomende opmerkingen van de aanvrager, integraal wordt voorgelegd aan de Gemeenteraad ter goedkeuring.

Het College van Burgemeester en Schepenen stelt bij zijn besluit van 3 maart 2025 met nummer 2025_CBS_01078 voor om volgend antwoord te geven op het verzoekschrift:

Op de deelvraag inzake de lokale verkiezingen:

"Het verzoekschrift aan de gemeenteraad van 17/01/2025 betreffende de mogelijkheid te onderzoeken om tijdens de lokale verkiezingen één of meerder stembureaus te organiseren in woonzorgcentra (WZC) werd onderzocht. Hierbij werden volgende zaken opgemerkt:
Oostende stemt digitaal, maar het gebruik van de digitale stemcomputers is maar voorzien tot begin 2027. De eerstvolgende gemeenteraadsverkiezingen zijn op 13 oktober 2030. Momenteel is er nog geen beslissing van de hogere overheden (Vlaamse Regering en Federale Regering) op welke wijze er zal gestemd worden bij eerstvolgende verkiezingen na 2027. Het is dus afwachten wat er zal beslist worden op welke wijze er zal gestemd kunnen worden (digitaal, potlood en papier, …). 

Het vooronderzoek houdt rekening met het feit dat er terug digitaal zal gestemd worden.

Vooreerst dient er verwezen te worden naar het Lokaal en Provinciaal Kiesdecreet van 08 juli 2011 waarbij wordt gesteld dat een stembureau minstens uit 150 kiezers moet bestaan. De kiezers worden toegewezen volgens adres van inschrijving in het bevolkingsregister aan een bepaald stembureau. Niet iedere bewoner van een WZC is ingeschreven in het bevolkingsregister op het adres van het WZC. Een bewoner van een WZC kan tijdelijk afwezig zijn van zijn adres van inschrijving overeenkomstig het Koninklijk Besluit van 16 juli 1992 betreffende het houden van de bevolkingsregisters en het vreemdelingenregister. Dat wil zeggen dat iedere kiezer moet gaan stemmen naar het stembureau aangewezen volgens het adres van inschrijving en dat is niet steeds het adres van het WZC. Ook is er geen enkel WZC dat meer dan 150 ingeschreven personen heeft op zijn adres, waardoor er bijkomende adressen moet toegevoegd worden aan dit stembureau om aan voldoende kiezers te raken. Dus zal er steeds kiezers vreemd van een WZC toegewezen worden aan het stembureau. Bijkomende worden de bijzitters van een stembureau geloot uit de kiezers toegewezen aan dat stembureau. Stel dat er enkel maar bewoners van een WZC toegewezen worden aan 1 stembureau, zonder andere kiezers, dan moeten er bewoners ook bijzitter zijn in dat bureau.

Daarnaast werden gelijkaardige vragen gesteld door raadsleden in de gemeenteraad in 2014, 2018 en 2024. Telkens werd er verwezen in die antwoorden naar het onderzoek dat werd gedaan door de stad in samenwerking met de directies van de woonzorgcentra. Uit dit onderzoek kwamen onderstaande bezorgdheden naar voor door de directies van de WZC’s.

Op menselijk vlak:

• De directies hadden schrik dat bewoners met dementie zouden weglopen daar hun instelling opengesteld wordt voor kiezers uit de buurt. Door het groot aantal bezoekers en verloop zou er moeilijk controle kunnen uitgeoefend worden wie het gebouw verlaat. Ook de stressfactor bij bewoners wegens de drukte dat gepaard gaat bij een stembureau mocht niet onderschat worden. 
• Enkele directies hadden ook de opmerking dat hun bewoners fysiek of mentaal niet meer in staat zijn om te gaan stemmen. Dat werd bevestigd door de vele doktersattesten dat de stad ontving van bewoners van een WZC naar aanleiding van de verkiezingen van 09 juni 2024. In de bijkomende e-mail van de aanvrager van 23 februari 2025 stelt men dat dergelijke attesten vaak worden geschreven vanuit praktische overwegingen (vervoer, organisatorische redenen, niet mogelijk op zondag, verminderde personeelsbezetting). De aanvrager merkt hierbij ook op dat als de Stad een steekproef zou doen en vragen aan bewoners van WZC's wie er nog zou willen gaan stemmen, maar door de genoemde redenen in zijn mail niet meer kunnen of moeilijker kunnen stemmen, de Stad nog voor verrassingen zou kunnen staan. Naar aanleiding van deze bijkomende opmerking wenst de Stad te verduidelijken dat zij geen zicht op de reden heeft waarom doktersattesten worden geschreven, dit is ook niet mogelijk of toegelaten in kader van medisch geheim. De Stad neemt de suggestie tot het uitvoeren van een dergelijke steekproef, uiteraard met respect voor het medisch geheim, mee.
• Hierbij dient ook opgemerkt te worden dat vele bewoners van een WZC onder voorlopige bewindvoering staan bij beslissing van de vrederechter met een kiesschorsing en dus geen kiezers zijn. 

Op logistiek vlak:

• De stad Oostende heeft slechts stemcomputers voor 72 stembureaus. Gelet op het feit dat er zoveel mogelijk voor gezorgd wordt dat iedere kiezer in een straal van 500 meter van zijn woning een stembureau heeft, gelet op het feit dat de hogere overheid geen extra stemmateriaal ter beschikking meer heeft door de verscheidene gemeentelijke fusies en gelet op het feit dat er geen extra materiaal meer kan aangekocht worden, kan de stad dus geen extra stembureau meer inrichten. 
• Door het feit dat bijna iedere kiezer van Oostende in een straal van 500 meter een stembureau heeft, is dit eveneens het geval voor de bewoners van de WZC’s (bijvoorbeeld: de bewoners van de Boarebreker moeten gaan stemmen aan de overkant van de straat in de Koninklijk Stallingen).
• De grootste problemen ondervinden de directies van WZC’s om een voldoende groot lokaal ter beschikking te stellen om een stembureau in op te richten, als voldoende lang ter beschikking (minstens 3 dagen voor het testen van de stemcomputers). Een stembureau heeft een minimale oppervlakte nodig van 42m². In de meeste WZC’s was er geen dergelijke ruimte voorhanden die voldoet aan de voorwaarden om een stembureau in op te richten. Als er al een lokaal was dat voldeed was het de cafetaria. De directies van de WZC’s vinden dat de prioriteit moet liggen bij het gebruik van de cafetaria waarbij bewoners bezoek kunnen ontvangen dan deze ruimte voor enkele dagen te sluiten voor het opstellen en testen van het stembureau, en zo de bewoners af te zonderen op hun kamer. 
• Doordat er in Oostende wordt gestemd op elektronische wijze dient het stembureau enkele dagen voor de verkiezingen te worden opgesteld om te kunnen testen. Hierdoor dient de stad de locaties ter beschikking te hebben ten laatste de donderdag voor de verkiezingen tot en met de maandag na de verkiezingen. Deze locatie moet dan kunnen afgesloten worden zodanig dat er niemand het stembureau kan betreden tot de dag van de verkiezingen. 
• De voorzitter van het Kantonhoofdbureau en het Gemeentelijkhoofdbureau vraagt om per stemlocaties minstens 2 stembureaus in te richten zodanig dat de voorzitters van die stembureaus elkaar kunnen bijstaan bij problemen (zoals bv het uitvallen van stemcomputers in 1 bureau, om kiezers dan te kunnen laten stemmen in het andere bureau). Dit is evenwel geen verplichting, maar is toch aan te bevelen, gelet op de ervaring bij de vorige verkiezingen waarbij er regelmatig problemen waren met de stemcomputers.

Op basis van deze punten moeten we concluderen dat het moeilijk is om stembureaus in te richten in woonzorgcentra. Naar aanleiding van de bijkomende vraag van de heer Flederick bij mail van 23 februari 2025 "of er vooronderzoek is gedaan en of de resultaten van de eerste bevraging van WZC in 2018 zijn meegenomen. (Aangezien snelheid van jullie antwoord denk ik niet dat een recent onderzoek/bevraging is geweest)", wenst de Stad te verduidelijken dat een bevraging van de woonzorgcentra in 2014 is gebeurd waaruit de bovenvermelde punten naar boven zijn gekomen. Voorts wordt steeds een algemeen onderzoek gedaan, niet toegespitst op de bewoners van woonzorgcentra, bij het instellen van de kiesafdelingen door het College van Burgemeester en Schepenen."

Op de deelvraag inzake inspraak voor bewoners van WZC's in het Oostendse beleid, en niet slechts om de 6 jaar:

"De Stad probeert met haar Team Participatie bij elk participatietraject te bepalen op welke schaal we willen werken (buurt, wijk of stadsbreed) en of we doelgroepgericht of algemeen willen werken. Afhankelijk van die keuzes streven we ernaar om participatie zo toegankelijk en inclusief mogelijk te maken, zodat we drempels wegnemen en iedereen de kans krijgt om deel te nemen.

Tot op heden hanteert de Stad nog geen actieve toeleiding van bewoners van woonzorgcentra naar onze burgerbevragingen of het inwonerspanel. Bij de laatste burgerbevraging konden echter niet alleen willekeurig geselecteerde inwoners deelnemen, maar ook alle Oostendenaars die dat wensten. Momenteel worden woonzorgcentra niet opgenomen in de steekproef, omdat deelname voor sommige instellingen niet haalbaar is. Bij de volgende burgerbevraging zal bekeken worden hoe we dit beter kunnen aanpakken en of we woonzorgcentra kunnen betrekken. Het is daarbij belangrijk om de nodige ondersteuning te voorzien.

Bij projectmatige initiatieven worden bewoners van woonzorgcentra wél actief betrokken. Zo werden bij de Wijkprikkel voor het Pontonplein de bewoners van Woonzorgcentrum Ponton Squatina bevraagd over hoe het plein verbeterd kon worden. Medewerkers van het woonzorgcentrum verzamelden hun input en koppelden deze aan de medewerkers van de Stad terug. Dit gebeurde ook bij de herinrichting van het Gerechtsplein, waar we een aangename ontmoetingsplek voor jong en oud hebben gecreëerd. We streven ernaar om bij elk project alle relevante stakeholders te betrekken, inclusief woonzorgcentra. Daarnaast worden woonzorgcentra, afhankelijk van de agenda van de gebiedsteams, uitgenodigd voor overlegmomenten met wijkpartners. Deze worden gecoördineerd door de dienst Buurten en Wijken.

Alle participatieprojecten worden ook gedeeld via het online platform Ons Oostende, zodat iedereen op de hoogte blijft en kan meewerken.

In de toekomst lijkt het zeker een meerwaarde om de actieve toeleiding van woonzorgcentrabewoners verder versterken, zowel bij structurele participatiemomenten zoals burgerbevragingen en het inwonerspanel, als bij projectmatige initiatieven. We willen ervoor zorgen dat zij altijd de kans krijgen om deel te nemen en dat uitnodigingen voor bewonersvergaderingen of dialoogtafels hen bereiken. Dit zullen we ook meenemen naar de Algemene Vergadering van SARO (Seniorenadviesraad) om te bespreken hoe zij hierin een rol kunnen spelen."

Decreet Lokaal Bestuur, artikel 304 § 2 en 5 

Huishoudelijk reglement gemeenteraad, artikel 40.